Het gevecht in stilte en eenzaamheid
Schrijver: Jeroen
Eenzaam zijn of je alleen voelen komt tegenwoordig vaker voor onder jongeren. Tussen de 3 en 10% van de jongeren heeft last van chronische eenzaamheid. Ondanks dat we massaal naar de stad trekken en met velen op weinig vierkante meters wonen, voelen we ons vaker alleen. We leven alleenstaand of samen met een partner, al dan niet met een kindje of twee. Overdag ben je bezig met werk of studie en daarna blaas je misschien stoom af met sport of een andere bezigheid in de vrije tijd. Maar hoe ga je om met de tijd dat je thuis alleen bent; zonder medestudent, partner of collega? Kun je de rust en stilte accepteren zonder yoga- of zenmeester in de buurt?
Definitie eenzaamheid
Wat is eenzaamheid eigenlijk? Alleen zijn betekent zonder anderen zijn. Eenzaamheid is het verschil tussen gewenste en aanwezige contacten. De definitie van prof. De Jong Gierveld is: “Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van) bepaalde sociale relaties. Het kan zijn dat het aantal contacten dat men heeft met andere mensen geringer is dan men wenst. Het kan ook zijn dat de kwaliteit van de gerealiseerde relaties achterblijft bij de wensen.” Hoewel eenzaamheid niet hetzelfde is als alleen zijn, valt het wel vaak samen. Het zijn gevoelens van leegte; verdriet; angst en zinloosheid die men ervaart.
“Waar de één zich kan hullen in stilte en genieten van de rust, gaat de ander kapot bij het gebrek aan sociale omgang”
Tijd voor jezelf; alleen zijn en eenzaamheid
Uit ervaring weet ik wat voor worsteling het kan zijn. “Morgen heb ik een wedstrijd schatje, dus ben ik er de hele dag niet.” In de loop van de avond beginnen gedachten door mijn hoofd te spoken. Mijn vrienden hebben al plannen gemaakt en dus moet ik mezelf gaan vermaken. Mij vermaken met anderen erbij is geen probleem, maar zodra zij weg zijn, wat blijft er dan nog over? Wat ik gewend ben is vaak omgeven te zijn door anderen. Samen kletsen, interactie tijdens een spelletje of alleen al beide je eigen boek lezen. Het maakt voor mij zoveel verschil.
Eenzaamheid is de schaduwzijde van het alleen-zijn. “Ik weet niet wat ik moet doen, ik verveel me en mis input van de ander…”. Waar de één zich kan hullen in stilte en genieten van de rust, gaat de ander kapot bij het gebrek aan sociale omgang.
Tijd voor jezelf; alleen zijn en eenzaamheid zijn drie verschillende aspecten van eenzelfde doorgebrachte tijd. Het eerste wordt als prettig ervaren: “eindelijk even tijd voor mijzelf”. Lekker een serie kijken of in stilte een boek lezen. Velen omarmen de alleen-tijd en kunnen hier sterk naar verlangen. Alleen zijn kan een kort moment zijn of een langere tijdsduur omvatten. Korte moment kunnen zijn op de wc; wachtend op de bus; in de wachtruimte bij de tandarts, enzovoort. Deze tijd is vaak gekenmerkt als ‘tussen-tijd’. Tijd die overbrugt moet worden om iets anders te bereiken. Eenzaamheid echter wordt ervaren als een sociaal isolement. Op dat moment zou je het graag anders zien.
De functie van eenzaamheid is echter positief. Het is een signaal van je lichaam dat je meer tijd moet investeren in sociale relaties. Dit helpt je namelijk om zin te geven aan je leven. Dat jij er toe doet voor anderen maakt jouw bestaan zinvol. Dit signaal is echter niet voor iedereen positief. Chronische eenzaamheid ontstaat dan ook wanneer je het leven door een zwarte bril ziet.
Verbinding met het zelf
Het is vaak een persoonlijke reden waarom iemand misère of gelukzaligheid ervaart. Voor mij is het vaak de verbinding met mijzelf. Het gaat erom dat ik mij uitstekend kan verbinden met de ander. Mijn zelf komt tot uiting in het dialoog met de ander. Ik ervaar de ander en vice versa word ik ervaren. Praten is voor mij een wisselwerking met denken. Op het moment dat ik mijn gedachtengoed deel met de ander word het echt. Soms hoor ik mijzelf dingen zeggen die ik niet eerder had opgemerkt; ik had niet door dat die kennis zich zo in mij verschool of dat ik zo over bepaalde onderwerpen dacht. Het is het gemis van dialoog, van externe stimuli en reflectie. De leegte en stilte die zich openbaart, maar vooral de stilte in mij zelf is onbekend terrein. Ik ben er niet mee verbonden. Het is het gemis van waarneming door de ander. Niet zozeer een speelveld van goed en fout, maar erkenning en waardering zijn thema’s die van belang zijn. En daar ligt de onrust op de loer. De erkenning en waardering van het zelf is wat overblijft wanneer de ander er niet is. Jijzelf bent degene die daar op dat moment in kan voorzien. Natuurlijk kun je activiteiten ondernemen om later waardering te ontvangen van de ander, maar het moment zelf zal leegtes kennen, afgewisseld met het interne dialoog. Daar ligt voor mij een leerpunt; het omarmen van de stilte, de leegte, het erkennen van het gemis van de ander en door die pijn heen moeten gaan. Dat is waar ik bang voor ben wanneer ik op zaterdagavond hoor dat ik morgen alleen ben. Het is de verplichte verbinding met het zelf, een verbinding die het zelf in relatie tot anderen, op een latere moment, alleen maar sterker kan maken.
In het dialoog met een ander kun je jezelf beter leren kennen. De waarden die voor jou belangrijk zijn kun je onderzoeken. Hiermee kun je ontdekken wat voor jou van belang is; waarom de ander voor jou van belang is en wat bijvoorbeeld vrije tijd voor jou betekend. Bekend zijn met jouw persoonlijke waarden kan je veel inzicht bieden, waaronder je negatieve gevoelens wanneer je alleen bent. De filosoof Socrates leerde het ons al eeuwen geleden: “ken uzelf”.